Dünya sosyo-kültürel ve  sosyo-ekonomik olarak hızla dönüşürken belki de tarihinde hiç yaşanmamış bir ivmeye şahitlik ediyor. Bu ivmenin nedeni özellikle bireylerin sosyal medya kanallarıyla herhangibir onaya ihtiyaç duymadan bilgiyi serbestçe paylaşmaları ve neticesinde doğru veya yanlış bilgiye ulaşılabilirliğin dünya tarihinde bugüne kadar yaşanmış en üst noktaya gelmiş olması. Sosyal medyanın yanısıra son 3-4 yıldır bireysel hayatlara rahatlıkla girmiş olan AI tabanlı uygulamalar ve arama motorlarının da bunda katkısı oldukça büyük.

Tüm bu gelişmeler insanın hayatta daha iyi olması, daha iyi hissetmesi için araştırmaya, yenilikleri denemeye ve  yaşamla ilgili anlam arayışındaki farkındalığın da yükselme eğiliminde olduğuna işaret ediyor.

İşte tam bu noktada wellbeing ve wellness kavramları karşımıza dünyada en hızla gelişen sektörlerin başlarında olarak karşımıza çıkıyor. O yüzden bu yazımda sizlerle oldukça özetle bu sektörlerin ana lokomotiflerine göz atalım istiyorum.

Öncelikle bu 2 terimi birbirleriyle çok karıştırıldığı için açıklamakta fayda görüyorum;

 

Wellbeing Nedir?

Günümüzün hızlı tempolu dünyasında, fiziksel sağlık kadar ruhsal ve zihinsel sağlığımız da büyük bir önem taşımaktadır. İşte tam da bu noktada “wellbeing” kavramı karşımıza çıkar. Wellbeing, bireylerin genel yaşam kalitesini ve memnuniyetini ifade eden bir terimdir. Fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal bileşenlerden oluşan bir denge halini kapsar ve kişinin hayatını şekillendiren ana alanlarında nasıl hissettiği ile ilgilidir.

Wellbeing ibaresi, insanın sahip olduğu üç ana beden olan fiziksel, zihinsel ve ruhsal bedenlerde denge sağlayıcı günlük seçimler ile GALLUP’un 2010 yılında yayınladığı ve dünya nüfusunun %98’ini temsil eden Wellbeing Araştırmasında yer alan Kariyer, Finansal, Sosyal ve Çevresel Hayatta da eş zamanlı olarak denge kurulmasını ifade eden, tüm wellness ve koruyucu tıp uygulamalarını da çatısı altında barındıran ana kapsayıcı bir terimdir.

TIME dergisi 2030 Komitesi tarafından, 2021 Şubat ayında yayınlanan verilere göre, 2021-2030 süreci gezegenin insan yerleşimi için uygun olup olmayacağının belirleyicisi olacak ve bu süreç içinde gezegeni ve tüm insanlığı kurtaracak olan 6 ana sütun inovasyon, eşitlik, sürdürülebilirlik, ekonomi, liderlik ve wellbeing olarak belirtilmektedir. 

 

Wellness Nedir?

Wellness, wellbeing çatı terimin altında yer alan bir modül olup, genel olarak fiziksel ve zihinsel sağlığı kapsayan egzersiz, beslenme, SPA uygulamalarını içerir. Fakat wellness teriminin kapsayıcılığı alanına son 5 yıldır mental wellness da girmiş olup,  duygusal ve zihinsel  dengeyi de artık içinde barındırdığını belirtmem lazım.

 

Wellbeing ve Wellness sektörlerinde en fazla öne çıkan konuları sıralayacak olduğumda, en fazla ürün yelpazesinin bu 8 ana kategoride piyasaya sunulduğunu görüyoruz;

1- Kaliteli Uyku

2- Fonksiyonel Beslenme

3- Egzersiz

4- Kilo Verme

5- Güzellik

6- Stres Yönetimi : Mindfulness ( Her ne kadar sektör mindfulness terimini sadece stres yönetimi, zihinsel ve duygusal denge ile bağdaştırsa da , aslında mindfulness terimi özfarkındalığın içine giren yaşamdaki her temel kolonu içinde barındırır)

7- Zihinsel ve Duygusal Denge : Ruh Sağlığı & Mindfulness

8- Sağlıklı Yaş Alma : Longevity & Wellaging  ( Bu madde yukarıdaki tüm maddeleri içine alsa da, bu başlığı kullanarak daha geniş yelpazede  ürün ve hizmet sunan az da olsa marka mevcuttur)

 

Bu kategorilerde küresel pazarda arz edilen ürünleri 4 genel maddede sınıflandırabiliriz.

1- Harici ve dahili yolla alınan muhtelif bitkisel&hayvansal kökenli gıda ve besin takviyeleri 

2- Teknolojik bio-hacking ürünleri 

3- Wellness Turizmi 

4- AI tabanlı genel ve kişiselleştirilmiş uygulamalar

 

2024 yılında Global Wellness Economy Monitörü tarafından, sağlık ekonomisinin 2023 yılında 6,3 trilyon dolarlık bir zirveye ulaştığını ve 2028 yılına kadar yaklaşık 9 trilyon dolara çıkmasının beklendiği belirtildi. 2025 yılında küresel wellness pazarı üzerine MC Kinsey'in son yaptığı “Wellness’ın Geleceği”  isimli araştırmasında sağlık, uyku, beslenme, fitness, güzellik ve mindfulness olmak üzere altı öne çıkan kategoriye odaklanılmış. Bunun nedeni de, küresel yatırımcıların bu 6 kategoriye olan ilgisinin artması, bu alanlarda çokça gerçekleşen şirket birleşmeleri ve satın almalar.  Çin, Almanya, İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri'nde 9.000'den fazla tüketici analizinin yapıldığı bu araştırmada öne çıkan iki ana fikir şu şekilde açıklanıyor;

 

Bu rapora göre; özellikle Y kuşağı (1981-1996 arası doğumlular) ve Z kuşağı (1990 -2010 arası doğumlular)  için sağlık ara sıra yapılan bir dizi aktivite veya satın alma değil, günlük kişiselleştirilmiş bir uygulama haline gelmiş durumda. Z kuşağı denilen genç demografik gruplar wellness endüstrisini ileriye taşıyor olsa da, yaş olarak daha büyük tüketiciler olan Y kuşağının wellness kavramının genişleyen tanımına daha fazla ilgi gösterip, yaşam tarzlarına adapte ettikleri görülmeye başlanmış.

Wellness’a olan talebin her yıl %4 ile %5 oranında büyüdüğü tahmin ediliyor ve tüketiciler için her zamankinden daha önemli bir noktaya taşındığı görülüyor. Sadece Amerika Birleşik Devletleri'nde, yıllık harcamaların 500 milyar doları aştığı wellness sektöründe, ABD'deki tüketicilerin %84'ü sağlıklı yaşamın “en önemli” veya “önemli” bir öncelik olduğunu belirtiyor.  İngiltere’de bu rakam %79, Çin'de ise %94'e çıkıyor.

Özellikle genç nesillerin sağlıklı yaşamı giderek daha fazla önceliklendirildiğinin tespit edildiği araştırmada, ABD'deki Z kuşağı (1997 ile 2012 arasında doğanlar) ve Y kuşağı (1981 ile 1996 arasında doğanlar) nesillerinin yaklaşık yüzde 30'u, bir yıl öncesine kıyasla sağlıklı yaşamı “çok daha fazla” önceliklendirdiğini bildirirken, bu oran eski nesillerde yüzde 23'e kadar çıkıyor.

Ve şu sonuca da tabii ben hiç şaşırmadım;
Z kuşağı “daha iyi görünüm”ü üçüncü sıraya yerleştirirken, Y kuşağı daha çok yaşamla ilgili farkındalık yükselişine yani mindfulness adı altında yer alan meditasyon, nefes teknikleri, bilinçli seçim yapmayı teşvik eden geleneksel uygulamalara önem veriyor.

Ve bu istatistiklerden sonra hızla evrimleşen teknolojinin insan yaşamında wellbeing halini nasıl destekleyebileceği sorusuna gelmek istiyorum.

 

Teknoloji, daha sağlıklı, daha bilinçli ve hatta sosyal ilişkileri güçlendiren bir yaşamı destekleyebilir mi?

Öncelikle Yapay Zeka sağlık alanında özellikle aşağıdaki kategorilerde büyük faydalar sağlayan şekillerde yaşamımıza hızla girdi;

► Fiziksel Sağlık : Kişiselleştirilmiş Sağlık Hizmetleri ( Yapay organ, uzuv üretimi, longevity vb.)

► Mental Sağlık: Psikolojik Danışmanlık, Stres Yönetimi ve Kaliteli Uyku Uygulamaları

► Eğitim: Henüz çok gelişmemiş olsa da, Health Coach uygulamaları ile kişiye özel spesifik danışmanlık ve eğitimler

Yapay zeka ve sağlıklı yaşamın kesiştiği nokta, kişiselleştirilmiş bakım ve destek için yeni olanaklar sunan çok geniş bir alan. Bu teknolojiler, farkındalık uygulamaları konusunda rehberlik sunmak, sağlık ölçütlerini takip etmek, farkındalık ve öz bakımı teşvik eden ilgi çekici, etkileşimli deneyimler yaratmak veya eğitim kaynakları sağlamak gibi fiziksel ve zihinsel wellbeing halini geliştirmek için etkili araçlar sunuyor ve bu arz ve talep her gün daha da gelişecek. Örneğin halihazırda AI biyometrik veriler aracılığıyla stres seviyelerini izlemeye yardımcı olabiliyor, gerçek zamanlı ihtiyaçlara göre uyarlanmış meditasyon uygulamaları veya nefes egzersizleri de önerebiliyor.

Yapay zekanın sağlık koçu olarak kullanıldığı durumlar, sağlıklı yaşamı daha erişilebilir ve bireysel ihtiyaçlara göre uyarlanmış hale getirme yönündeki artan eğilimi çok net yansıtıyor.

İşte bu noktada tüketicilerin oldukça dikkatli olması ve sağduyulu bir yaklaşım sergilemesi çok önemli. Bu tür uygulamalar bilinçli bir şekilde kullanıldığında talep doğrultusunda arz sunabiliyor; bu noktada yapay zeka geleneksel uygulamaları tamamlayarak, iyilik halinizi yükselten ve sürdürülebilir kılmasını sağlayan hatırlatmalar ve öneriler sunabilir.

Ama şunu asla unutmamak gerekir:  Biz makine değiliz, insan olarak holografik varlıklarız ve sağlıklı yaşamın bilgeliği içimizde saklıdır!

Bu noktadan hareketle Destek almayı planladıgınız Kişisel Gelişim ve Bütünsel Sağlık uygulamalarının kimler tarafından, ne amaçla geliştirildiğini bilmek çok önem taşıyor.

TTeknoloji bizlere rehberlik edebilir ve iyileştirme sağlayabilir, ancak gerçek transformasyon dediğimiz dönüşüm üstünde derinlemesine çalışılan kişisel bir yolculuktur. Düzenli meditasyon ve burundan alınıp verilen yoga ilmine dayalı pranayama nNefes egzersizleri vb. her türlü farkındalık çalışması neticesinde tüm insanlar kendi içsel rehberlik mekanizmasına ulaşabilir ve kendi için en doğru olan yolu bu içsel rehberliği sayesinde seçebilir.

BBu tür teknolojik gelişmeler hakkında bilgi sahibi olmak ve değerlerimizle ve ihtiyaçlarımızla uyumlu bir şekilde bunlarla ilgilenmek şüphesiz çok önemlidir, teknolojinin getirdiği nimetlerden kesinlikle faydalanmalıyız. Ancak destek almayı düşündüğünüz AI tabanlı sağlık uygulamalarını seçerken, sadece teknolojik olarak gelişmişliğine değil, aynı zamanda etik değerlere de önem veren, içerik ve rehberlik mekanizmaları saygın uzmanlar tarafından oluşturulmuş şirketlerin geliştirdiği uuygulamaları seçmelisiniz.

 

Şahsen Türkiye’den bana bu türuygulamalara danışmanlık vermem için gelenprojelerde, geliştiricilerin bütünsel sağlık kavramı ile ilgili neredeyse hiçbir fikri ve know-how’ıolmaması nedeniyle, kurguların baştan sona yanlış yapıldığına çok sık şahit oluyorum.

Sonuç olarak AI gelişmeye devam ettikçe, wellness alanındaki uygulamaları da genişleyecek ve bütünsel sağlık ve iyilik halimizi desteklemek ve geliştirmek için yenilikçi yollar sunacak. Hepimize düşen görev ise dünya hızla dönüşürken, insan olarak üstümüze düşen ana ödevimiz olan bedenimize ve zihnimize iyi bakarak, kendimizi sonsuz keşif yolculuğumuzda güvenli ve sürdürülebilir adımlar atmaktır.

 

Ebru Şinik | Wellbeing Derneği Yönetim Kurulu Başkanı